اشكال زدائی سيستم فايل
در اين مقاله به بررسی يك رويكرد سيستماتيك به منظور اشكال زدائی سيستم فايل بر روی سرويس دهندگانی كه ويندوز 2003 بر روی آنها نصب شده است ، خواهيم پرداخت . در اين راستا ابزارهای متعددی معرفی و با نحوه استفاده از آنها آشنا خواهيم شد. 
اشكال و يا خرابی سيستم فايل می تواند زمينه بروز مسائل مختلفی نظير از دست دادن داده و يا عدم راه اندازی سيستم را ايجاد نمايد .  كارشناسان حرفه ای فناوری اطلاعات علاوه بر اين كه اقدامات متعددی را به منظور نگهداری ايمن و مطمئن سيستم فايل انجام می دهند به  خوبی می دانند كه در صورت بروز مشكل ، چگونه با آن برخورد نمايند .
در اين مقاله علاوه بر آشنائی با مجموعه اقدامات پيشگيرانه در خصوص نگهداری مطلوب ديسك ، به بررسی يك رويكرد سيستماتيك به منظور برخورد با مشكل ايجاد شده ، خواهيم پرداخت . 

هفت قانون طلائی به منظور نگهداری ديسك
مديران سيستم به منظور نگهداری سيستم و پيشگيری از بروز مسائل و مشكلات در ارتباط با سيستم فايل ، می توانند از مجموعه قوانين زير كه انجام آنها تابع يك نظم و يا اولويت خاص نمی باشد ، استفاده نمايند .

• ارتقاء سيستم به ويندوز 2003 :  ارتقاء سيستم به ويندوز 2003 دلايل متعددی دارد كه برخی از آنها در ارتباط با امكانات ارائه شده به منظور مديريت و نگهداری سيستم فايل و يا ديسك می باشد :
  :: عملكرد دستور chkdsk در ويندوز 2003 بمراتب سريعتر از ويندور 2000 است . علاوه بر اين ، برنامه فوق قادر به حل مسائلی نظير خرابی MFT ( برگرفته از Master File Table ) است كه در نسخه های قبلی امكان آن وجود نداشت .
  :: ارائه ابزارهای قدرتمندی نظير DiskPart.exe ،  Fsutil.exe و  Defrag.exe  كه دارای انعطاف مناسبی برای مديريت ديسك از طريق خط دستور در مقابل محيط رابط كاربر گرافيكی می باشند . استفاده از ابزارهای فوق را می توان توسط اسكريپت ها مديريت و  آنها را در يك بازه زمانی خاص به صورت اتوماتيك اجراء نمود .
  :: با استفاده از ويژگی جديد ASR ( برگرفته از Automated System Recovery ) ، بازيافت ولوم سيستم و يا بوت در زمان بروز مشكل آسانتر می گردد .  

• استفاده از سخت افزار های لازم به منظور افزونگی اطلاعات : با استفاده از RAID 1  ، امكان بازيافت اطلاعات از يك ديسك آسيب ديده با مدت از كارافتادگی صفر فراهم می گردد در حالی كه RAID 5 ، روش مناسبی به منظور حفاظت داده موجود بر روی ديسك است . نسخه های سرويس دهنده ويندوز دارای امكانات نرم افزاری از قبل تعبيه شده به منظور حمايت از RAID می باشند ( RAID نرم افزاری  ) . يك كنترل كننده RAID سخت افزاری دارای كارائی بمراتب بيشتری نسبت به مدل نرم افزاری آن است . به منظور استفاده از پتانسيل RAID نرم افزاری ارائه شده در ويندوز برای mirroring ولوم های سيستم و بوت ، می بايست ولوم های فوق يكی و مشابه باشند .

• استفاده از يك نرم افزار مناسب آنتی ويروس : ويروس های كامپيوتری در صورت آلودگی يك سيستم ، قادر به انجام خرابی های گسترده و متنوعی می باشند . خرابی MBR ( برگرفته از Master Boot Record ) و ساير بخش های حياتی هارد ديسك ، نمونه هائی در اين زمينه می باشد . مديران سيستم می بايست علاوه بر نصب و بهنگام نگه داشتن يك برنامه مناسب آنتی ويروس ، پيشگيری لازم در خصوص انجام عمليات خطرناك و  تهديد آميز نظير اجرای اسكريپت ها از منابع غير مطمئن (اسكريپت های موجود در يك وب سايت غيرمطمئن ) و يا استفاده غيرايمن از اينترنت را انجام دهند . عدم رعايت موارد فوق ، احتمال آلودگی سيستم را افزايش خواهد داد .

•  Defragment كردن سيستم فايل در محدوده های زمانی مشخص :  انجام عمليات فوق در فواصل زمانی خاص بر روی تمامی كامپيوترها خصوصا" سرويس دهندگانی كه تراكنش های متعددی را انجام می دهند ، ضروری می باشد . چراكه پس از استفاده زياد از فضای ذخيره سازی ( اضافه و حذف فايل ) ، رسانه ذخيره سازی ( ديسك ) به سرعت قطعه قطعه خواهد شد . وضعيت فوق ، باعث كاهش سرعت اجرای برنامه های ذخيره شده بر روی رسانه ذخيره سازی می گردد . به منظور انجام يك defrag موفقيت آميز، می بايست حداقل پانزده درصد فصای آزاد بر روی هارد ديسك موجود باشد . بنابراين در صورت تكميل ظرفيت يك ديسك ( سيستم و يا داده ) ، امكان نگهداری مطلوب آن با مشكل مواجه خواهد شد . دستور جديد Defrag.exe ارائه شده در ويندوز 2003 را می توان با استفاده از دستور Schtasks.exe زمانبندی نمود  ( در مقابل اجرای دستی برنامه Defrag و يا تهيه يك نرم افزار خاص ) .

• اجرای Chkdsk/r در محدوده های زمانی مشخص  : دستور فوق ، سكتورهای بد موجود بر روی ديسك را پيدا كرده و با بازيابی داده ذخيره شده ، آنها را به مكان ديگر منتقل می نمايد .  دستور chkdsk.exe را می توان از طريق خط دستور و يا از طريق كنسول Recovery ( در صورتی كه امكان راه اندازی طبيعی سيستم وجود نداشته باشد ) ، اجراء نمود . در مواردی كه قصد اجرای دستور فوق را بر روی ولوم سيستم و يا بوت داشته باشيم ، ويندوز برنامه autochk.exe را بگونه ای پيكربندی خواهد كرد تا در اولين مرتبه ای كه سيستم راه اندازی می گردد ، امكان اجرای آن فراهم گردد . 

• بررسی و مشاهده event logs به صورت ادواری به منظور آگاهی از مسائل مرتبط با ديسك : در برخی موارد همزمان با بروز مشكل در ديسك ، ويندوز به صورت اتوماتيك اجرای برنامه autochk.exe را در اولين مرتبه راه اندازی سيستم ،‌ زمانبندی می نمايد . در چنين مواردی ، يك event در بخش application log ثبت می گردد ( منبع بروز خطاء Chkdsk و يا WinLogon اعلام می شود ) . با مشاهده application log  ،‌ می توان از وقوع اين نوع رويدادها و علل آن آگاهی يافت و قبل از بروز يك فاجعه اطلاعاتی ، راهكار مناسبی برای آن انتخاب نمود .

• تهيه Backup از تمامی ولوم ها بطور مرتب  : گرفتن backup از ولوم سيستم ، بوت و داده از جمله اقدامات حياتی به منظور نگهداری مطمئن ديسك در شرايط خاص و بحرانی  است. با استفاده از ASR در ويندور 2003 ، به سادگی می توان از ولوم های سيستم و بوت backup تهيه نمود .  برای گرفتن Backup از داده های موجود برروی ديسك می توان از برنامه Backup ويندوز ( ntbackup.exe ) و يا ساير ابزارهای موجود در اين زمينه استفاده نمود . صرفنظر از روش استفاده شده برای تهيه backup ، می بايست همواره انجام آن در يك بازه زمانی خاص و كاملا" مشخص تكرار تا در صورت بروز مشكل بتوان به سرعت و مطمئن به آخرين اطلاعات دستيابی داشت .

 در پايان، می توان يك اصل مهم ديگر را به موارد  فوق اضافه نمود :  

• نسبت به تغيير صدای ديسك بی تفاوت نباشيد : خرابی ديسك اغلب با صدای عجيب آن آغاز می گردد . هر نوع صدای غيرطبيعی می تواند علائم اوليه بروز يك مشكل باشد. بنابراين در صورت شنيدن صدای غيرعادی ، می بايست بلافاصله از آخرين اطلاعات موجود backup تهيه و در ادامه ، با بررسی event log ، اجرای دستور chkdsk -  r و ساير ابزارهای اشكال زدائی ،  علل بروز مشكل بررسی گردد .

نكاتی برای اشكال زدائی
با اين كه اقدامات پيشگيرانه در جای خود بسيار حائز اهميت است ، ولی همواره احتمال بروز مشكل و يا خرابی وجود خواهد داشت . در چنين مواردی ، از امكانات مختلفی به منظور برخورد با مشكل موجود استفاده می گردد . chkdsk.exe ، يكی از ابزارهای كليدی ارائه شده در ويندوز 2003 به منظور اشكال زدائی سيستم فايل است كه در ادامه با برخی نكات در خصوص استفاده بهينه و مطلوب از  آن آشنا می شويم . 

• اطمينان از وجود آخرين نسخه backup سيستم قبل از اجرای دستور Chkdsk.exe

• عدم توقف اجرای برنامه chkdsk.exe در حين انجام وظايف خود 

• توجه به مدت زمان مورد نياز به منظور اجرای دستور chkdsk.exe  . اجرای دستور فوق بر روی ولوم های با ظرفيت بالا زمان زيادی بطول خواهد انجاميد . در صورت ضرورت می توان اجرای دستور فوق را با استفاده از سوئيچ هائی خاص سبك تر نمود ( chkdsk drive_letter /f /c /i ) .

• دستور Chkdsk.exe را نمی توان بر روی ولوم های سيستم و يا بوت در زمان فعال بودن ويندوز ، اجراء نمود . همچنين ، در صورت باز بودن  file handles بر روی‌ يك ولوم ، نمی‌ توان از خدمات دستور فوق در جهت اشكال زدائی استفاده نمود . برنامه Chkdsk.exe قبل از هر گونه عمليات بر روی‌ رسانه ذخيره سازی، اقدام به قفل نمودن آن می نمايد . بديهی است در صورتی كه برنامه Chkdsk.exe قادر به قفل كردن يك ولوم نگردد ، پيكربندی آن را بگونه ای انجام خواهد داد كه در اولين مرتبه راه اندازی سيستم ، شرايط اجراء فراهم گردد . 

• با استفاده از دستور chkntfs.exe می توان از وضعيت ولوم و اين كه آيا برنامه autochk.exe به منظور اجراء در اولين مرتبه راه اندازی پيكربندی شده است ، آگاه گرديد . در صورت ضرورت ، می توان اجرای برنامه autochk.exe را با استفاده از دستور chkntfs.exe با تاخير همراه ساخت .